Արցախյան պատերազմ ասելիս, մեզանից յուրաքանչյուրը պատվում է երբեք չմարող մի ցավով, որը, թեև, վաղուց սպի է դարձել, սակայն երբեք չի դադարում իրեն զգացնել տալ: Մի պատերազմ, որն  իր հետևից թողեց ավերվածություններ, մշտարթուն մորմոք, խողխողված ճակատագրեր: Ինչպես մոռանալ, ինչու մոռանալ…Քանի՜, քանի՜ երիտասարդներ զենք վերցրեցին և ելան թշնամուն ընդառաջ: Քանի՜ քանիսն այդպես էլ չվերադարձան տուն: Ավա՜ղ նրանք  չտեսան իրենց երազած Արցախը, որի ազատությունը ձեռք էր բերվել իրենց արյան գնով…

Այդ տղաներից մեկն էլ Ազատ Սուրենի Հովսեփյանն էր՝ պայծառ, կյանքով լեցուն մի երիտասարդ, ով երազում էր կրթություն ստանալ և Հայրենիքի համար պիտանի զավակ լինել: Ավա՜ղ, պատերազմը խանգարեց ամեն ինչ…

Դեկտեմբերի 17-ին Ասկերանի Էդմոն Բարսեղյանի անվան միջնակարգ դպրոցում հուշ միջոցառում էր՝ նվիրված դպրոցի ուսուցիչ, զոհված ազատամարտիկ Ազատ Հովսեփյանի ծննդյան 55-ամյակին: Այն կազմակերպել էր դպրոցի ռուսաց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Լիանա Կարապետյանը:

Միջոցառմանը ներկա էին Ասկերանի շրջվարչակազմի ղեկավարի տեղակալներ, հերոսի դասընկերներ Վլադիմիր Բալասանյանը, Արթուր Հարությունյանը, Ասկերանի քաղաքապետ, ԱԱՄ Ասկերանի տարածքային միավորման նախագահ Սամվել Աղաջանյանը, ազատամարտիկներ,  համադասարանցիներ, ուսուցիչներ և դպրոցականներ:

Ներկաներն այցելեցին զոհված հայորդու շիրիմին՝ հարգանքի տուրք մատուցելով նրա հիշատակին, ապա  թարմ ծաղիկներ խոնարհեցին դպրոցի զոհված ազատամարտիկների պատվին կանգնեցված հուշատախտակին:

Հնչեց ԱՀ պետական օրհներգը և ներկաները 1 րոպե լռությամբ հարգեցին զոհվածների հիշատակը:

Բացման խոսքով հանդես եկավ Լիանա Կարապետյանը.

-Այսօր մենք բոլորս մի ընտանիքի պես հավաքվել են այստեղ, որպեսզի հարգենք մեր հայրենակցի, Արցախյան պատերազմում զոհված ազատամարտիկ Ազատ Հովսեփյանի հիշատակը: Դեկտեմբերի 15-ին նա կդառնար 55 տարեկան: Նա ապրեց ընդամենը 27 տարի, սակայն ապրեց պատվով, արժանավայել՝ թողնելով բարի ու վեհ անուն…

Դպրոցականները անսքող հպարտությամբ էին ներկայացնում հերոսի կենսագրությունն ու մարտական ուղին:

Նա ծնվել է 1964 թվականի դեկտեմբերի 15-ին Ասկերանում: 1982 թվականի ավարտել է տեղի միջնակարգ դպրոցը և ընդունվել Բաքվի Ախունդովի անվան մանկավարժական ինստիտուտի ռուսաց լեզվի և գրականության ֆակուլտետը: 1983-85 թթ. ծառայել է Խորհրդային բանակի շարքերում՝ ծառայությունը կատարելով Ջավախքում: Զորացրվելուց հետո շարունակել է ուսումը: Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների սրացման պատճառով Ազատը տեղափոխվել է Երևան և ուսումը շարունակել Բրյուսովի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտում: Ուսումն ավարտելուց հետո, 1989 թվականին նա վերադարձել է Ասկերան և աշխատանքի անցել Նորագյուղի միջնակարգ դպրոցում, ապա տեղափոխվել հարազատ դպրոց:

Դեռևս մանկուց, նրա մեջ մեծ սեր կար դեպի ուսումը, ուսուցչի վեհ առաքելությունը, և նա շատ էր սիրում ռուսերենը ու պատահական չէր ընտրել այդ մասնագիտությունը: Քույրերը ևս ունեին բարձրագույն կրթություն: Հովսեփյանների ընտանիքում հաճախ էին հնչում հայրենասիրական մտքեր, քննարկվում տիրող իրավիճակը:

Ազատին հարազատ դպրոցում գրկաբաց ընդունեցին, նրան սիրեցին և հարգեցին, երիտասարդ ուսուցիչն անմիջապես վայելեց աշակերտների համակրանքը: Ազատն իր  մասնագիտությանը տիրապետում էր գերազանց, Ղարաբաղում ստեղծված կացությունը գիտակցելով, դասերից հետո աշակերտների հետ հայրենասիրական ոգով զրույցներ էր անում:

Արդեն կազմավորվել էին Ասկերանի ինքնապաշտպանական առաջին ջոկատները, Ազատն այդ ջոկատներից մեկում էր և աշակերտներին սովորեցնում էր ադրբեջանական խուժանի դեմ պայքարի և պաշտպանության ձևերը: Իր խելքով, խիզախությամբ և նվիրվածությամբ նա օրինակ էր հանդիսանում իր զինակից ընկերների և բարձր դասարանների աշակերտների համար:

Ազատը մասնակցել է Խրամորթի, Փառուխի, Աղդամի շրջանի Շելլի գյուղի համար մղվող մարտերին: Ասկերանի համար դժվար այդ ժամանակաշրջանում նա իր մարտական ընկերների հետ կարողանում էր դիմակայել թշնամուն՝ պատճառելով նրան մեծ կորուստներ:

1992 թվականի հունվարի 30-ն էր: Ասկերանի ջոկատը պաշտպանում էր Խոջալու գյուղի մատույցները: Լարված և ցրտաշունչ օրեր էին, ամեն օր զոհեր, վիրավորներ…

Ազատը նոր էր վերադարձել դիրքերից, սակայն որոշել էր տուն չգնալ, այլ միանալ ընկերներին, չէ որ դիրքերը պետք է ավելի լավ հետախուզեին: …Գնայի՛ր տուն, ինչու չգնացիր, գուցե ողջ մնայիր…

Ազատը գնաց հետախուզության ու էլ չվերադարձավ…

Հովսեփյանների տան ճրագը հանգչեց, մինուճար որդին չէր հասցրել ընտանիք կազմել և մի մանուկ թողնել իր շեն օջախում:

Ասկերանցիները լավ են հիշում Ազատի հոր՝ Սուրեն Հովսեփյանի թախանձագին խնդրանքը: Նա աղերսում էր բոլորին չներկայանալ հուղարկավորությանը և վտանգի չենթարկվել: Հերոսին հողին հանձնեցին գիշերը, մի քանի հոգով՝ աղոթք ուղղելով առ Աստված…

Դպրոցականների ելույթներն առլեցուն էին պարծանքով, հավատով:  Նրանք մեծարում էին հերոսին, բանաստեղծություններ ձոնում նրա հիշատակին և երդվում երբեք չմոռանալ տղաների կատարածը:

Անիծում էին ցանկացած պատերազմ, խաղաղություն խնդրում աշխարհի բոլոր մանուկների համար:

Աշակերտները խոստանում էին բոլոր ընկածների համար արժանի հետնորդներ լինել՝ իրենց երազանքներով, երգերով, ուսմամբ, արժանավայել կեցվածքով:

Ն զորամասի զինծառայող Ցոլակ Հարությունյանի հայրենասիրական երգը ոգևորեց ներկաներին՝ ավելի ամրապնդելով բանակ-դպրոց կապը: Ազատի ուսուցիչ և գործընկեր Էդիկ Գաբրիելյանը բավականին հուզված էր.

-Անչափ հուզվեցի աշակերտների ելույթներից և խոր ցավ ապրեցի, որ կորցրել ենք մեր երիտասարդ ուսուցիչներից մեկին, ով այսօր ճանաչված մասնագետ ու մանկավարժ կլիներ:

Մեր դպրոցում առողջ կոլեկտիվ էինք ձևավորել և համալրել տղամարդ ուսուցիչներով, ինչը շատ կարևոր էր ուսումնադաստիարակչական աշխատանքների համար:

Նոր էր սկսվել պատերազմը, արդեն կորցրել էինք մեր դպրոցի սան Էդմոնին, հաջորդը՝ Ազատն էր: Դպրոցի լավագույն շրջանավարտների կորուստը դժվարությամբ ընդունեցինք, իսկ հետո պատերազմն սկսեց իր սև գործը:

Ազատի հետ չհասցրեցինք երկար աշխատել, սակայն իմ հիշողության մեջ նա մնացել է որպես պարտաճանաչ, ողջամիտ և կարգապահ ուսուցիչ: Մարդկային իր արժեքների շնորհիվ նա կարողացավ մնալ աշակերտների և ուսուցիչների հիշողության մեջ:

Ազատը պետք է հաղթանակած վերադառնար տուն, սակայն անողոք գնդակը գտավ նրան ,և մենք կորցրեցինք Արցախի լավագույն տղաներից մեկին:

Ցանկանում եմ շնորհակալությունս հայտնել այս միջոցառման կազմակերպիչներին ու դպրոցականներին:

Միջոցառումն ուղեկցվում էր 12-րդ դասարանի աշակերտ Ալեքս Շահրամանյանի ձեռքով պատրաստած սահկահանդեսով, որը ներկայացնում էր հերոսի մանկության, պատանեկան և ուսանողական տարիների նկարները: Հուզմունքը խեղդում էր յուրաքանչյուրիս, տակավին երիտասարդ Ազատի երազկոտ աչքերն այնքան բան էին ասում, այնքան երազանքներ ուներ և իր թախծոտ հայացքով ասես ցանկանում էր պատմել մեզ դրանց մասին…

12-րդ դասարանի աշակերտուհիներ Յուլիա Հայրապետյանի և Սնեժանա Թամրազյանի երգերը յուրահատուկ երենագներ էին հաղորդում միջոցառմանը և ստիպում զգալ օրվա խորհրդի ամեն մի վայրկյանը…

Ազատի համադասարանցի Արթուր Հարությունյանն անհուն կարոտով և ցավով էր խոսում ընկերոջ մասին.

-Ինձ համար շատ դժվար է անցյալով խոսել Ազատի մասին: Ազատի հետ իմ հիշողություններն առանձնահատուկ են, քանի որ նրա հետ ընկերություն էինք անում մանկությունից, միայն դպրոցն ավարտելուց հետո մեր ճանապարհները բաժանվեցին, բայց պատերազմը նորից միացրեց մեզ: Երբ սկսսվեց Արցախյան շարժումը, սկսեցինք բացեիբաց նախապատրաստվել կռվի, և Ազատն անվարան զենք վերցրեց:

Բոլորս լավ գիտենք, որ հակառակորդի ամենաթիրախային տեղերից մեկը Ասկերանի բնագիծն էր այն ժամանակ, ամեն գնով նա ցանկանում էր գրավել Ասկերանը և հասնել Ստեփանակերտ: Ազատը պատահական գնդակից  չզոհվեց, թշնամին կանխամտածված էր պատրաստվել ռազմական գործողությանը, սակայն մենք կարողացանք վրեժխնդիր լինել նրանից, դրանց ապացույցները մեր հետագա մարտական հաջողություններն էին:

Մեծ ցավով եմ հիշում, որ չկարողացանք մասնակցել մեր ընկերոջ թաղման արարողությանը և նրան հողին հանձնել հերոսավայել:

Պետք է շեշտեմ, որ այսօրվա միջոցառումը, որը կազմակերպվել է այսպիսի բարձր մակարդակով, առհավատչյան է այն բանի, որ մեզանից յուրաքանչյուրը, առանձնապես երիտասարդ սերունդը բարձր է գնահատում մեր տղաների հիշատակը և նմանօրինակ միջոցառումներով փոքր ինչ մեղմում այն վիշտն ու կսկիծը, որ ունեն նահատակների հարազատները:

Սիրելի՛ դպրոցականներ, դուք մեզ ուժ եք տալիս և համոզում, որ կշարունակեք մեր կիսատ թողած գործը…

Ասկերանի Էդմոն Բարսեղյանի անվան միջնակարգ դպրոցի տնօրեն Մարելա Ավանեսյանն իր խոսքում շեշտեց, որ Ազատ Հովսեփյանն այն ընտրյալն էր, որը լավ էր գիտակցում, որ անհնար է թուրք բարբարոսներին գրչով լռեցնել, նրանց պետք է լռեցնել միայն զենքով: Նա ցած դրեց գրիչը և զենք վերցրեց: Նա ընկավ՝ չտեսնելով և չվայելելով իր երազած Արցախը: Ազատը զոհվեց, որ այսօրվա սերունդն ապրի ապահով, խաղաղ և ազատ երկրում, իսկ այն պարտավորությունը, որ զգում է այդ սերունդը զոհված տղաների հիշատակի առաջ, անհերքելի է ու անխախտ:

Միջոցառման վերջում երախտագիտության խոսք ասաց հերոսի քույր Մարինե Հովսեփյանը.

-Իմ շնորհակալությունն եմ ցանկանում հայտնել դպրոցի տնօրինությանը, միջոցառման կազմակերպիչներին և բոլոր նրանց, ովքեր եկել են հարգելու իմ մինուճար եղբոր հիշատակը, որն այդպես էլ անհիշատակ գնաց այս աշխարհից: Սակայն ես այս երեխաներին, ովքեր մեծ հիացմունք պատճառեցին մեզ, համարում եմ նաև Ազատի և նրա բախտակից ընկերների թողած սերունդները և համոզմունք հայտնում, որ նրանք շարունակելու են բարձր պահել զոհվածների հիշատակը:

Դե ինչ, Ասկերանի Էդմոն Բարսեղյանի անվան միջնակարգ դպրոցում կազմակերպվեց հերթական արիության դասը: Դաս, որի նպատակը մեկն էր՝ գնահատել և մեծարել Արցախյան պատերազմում զոհված բոլոր հայորդիների հիշատակը և այդպիսով օրինակ հանդիսանալ գալիք սերունդների համար:

Փառք ու պատիվ Ձեզ, հերոս տղաներ…

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ