Սուրբ Ծննդյան և Աստվածահայտնության տոնը Հայ առաքելական եկեղեցու հինգ Տաղավար տոներից է, որը նվիրված է Աստվածորդու` Հիսուս Քրիստոսի Ծննդյանն ու Աստվածահայտնությանը (Մկրտությանը): Տիրոջ ծննդյան տոնակատարության առաջին հիշատակությունները սկսվում են 3-րդ դարից: Արևելքում մինչև 4-րդ դար Քրիստոսի ծննդյան տոնը կապվել է Աստվածահայտնության, այսինքն` Մկրտության տոնի հետ, որը նշվել է հունվարի 6-ին: Սակայն 336-ին Հռոմի եկեղեցին դեկտեմբերի 25-ը պաշտոնապես որոշել է Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան օր: Այս միջոցով քրիստոնյաներն ամենայն հավանականությամբ նպատակ ունեին այդ օրը տոնվող Արևի չաստված Միթրայի մեծ ժողովրդականություն վայելող տոնակատարությանը հակադրել ՙԱրդարության Արեգակի՚` Քրիստոսի ծնունդը: Հետագայում` 4-րդ դարի վերջին, Ասորիքում, իսկ  ապա` 5-րդ դարի կեսին գրեթե ողջ Արևելքում (Ալեքսանդրիայում, Անտիոքում, Կոստանդնուպոլսում) Քրիստոսի ծննդյան տոնի օրը փոխադրվել է դեկտեմբերի 25-ին, իսկ հունվարի 6-ը մնացել որպես Տիրոջ Աստվածահայտնության օր: 451-ին Քաղկեդոնի ժողովը դեկտեմբերի 25-ը վերջնականապես հաստատել է Հիսուսի ծննդյան օր, թեև Երուսաղեմի եկեղեցին մինչև 549-ը շարունակել է նշել հունվարի 6-ին: Միայն Հայ եկեղեցին է, որ հաստատուն է մնացել հնագույն ավանդույթին և Քրիստոսի Ծննդյան ու Աստվածահայտնության տոնը շարունակում է նշել միասին՝ հունվարի 6-ին: Հայ եկեղեցում Սուրբ Ծնունդը և Աստվածահայտնությունը օրացուցային տարվա առաջին տոնն է:

Հունվարի 5-ի երեկոյան Ասկերանի սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ծիսակատար տեր Ներսես քահանա Ասրյանը մատուցեց Ճրագալույցի կամ Խթման սուրբ Պատարագ: Սուրբ Պատարագի ընթացքում հնչեց ավետիսը՝ ՙՔրիստոս ծնավ և հայտնեցավ՚: Պատարագից հետո պահքը լուծվում է, և սկսվում ուտիքի ու տոնակատարության շրջանը, որը տևում է մինչև հունվարի 13-ը: Այս բոլոր օրերին քրիստոնյաները միմյանց ողջունում են ՙՔրիստոս ծնաւ եւ յայտնեցաւ՚ ավետիսով, որի պատասխանն է՝ ՙՁեզ եւ մեզ մեծ աւետիս՚: Մարդիկ եկեղեցում վառած ճրագներն իրենց հետ տուն են տանում: Այն խորհրդանշում է աստվածային լույսը, եկեղեցու օրհնությունը:

Սուրբ Ծննդյան գլխավոր տոնակատարությունը կատարվեց հունվարի 6-ին՝ սուրբ Պատարագի հանդիսավոր արարողությամբ ու Ջրօրհնյաց մեծաշուք հանդեսով: Ջրօրհնեքը նվիրված է Տիրոջ մկրտությանը և այդպիսով՝ ջրի սրբագործման մեծագույն խորհրդին: Հունվարի 6-ի առավոտյան Ներսես քահանա Ասրյանը մատուցեց տոնական Ս.Պատարագ, որից հետո` կատարվեց Ջրօրհնեաց կարգ` ի հիշատակ Հորդանան գետում Քրիստոսի մկրտությանը: Խաչն իջեցվեց ջուրը և օրհնվեց, ինչպես Հիսուս օրհնեց ջուրն իր մկրտությամբ: Պատարագիչ քահանան սրբալույս Մյուռոն կաթեցրեց ջրի մեջ և օրհնեց այն: 2017թ. Ասկերանի սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ջրօրհնեքի Խաչքավորը ազատամարտիկ, Ասկերանի քաղաքապետ Սամվել Աղաջանյանն է։ Ներսես քահանա Ասրյանը նորօծյալ խաչքավոր Սամվել Աղաջանյանին հանձնեց օրհնված խաչը: Ներկաներն աղոթք հղեցին առ Աստված Արցախ աշխարհի խաղաղության, հայոց բանակի և սահմանապահ զինվորի համար: Ընդունված կարգի համաձայն, ջրօրհնյաց խաչը քառասուն օր կգտնվի խաչքավորի տանը, այնուհետև այն կվերդարձվի եկեղեցուն:

Վերջում ժողովուրդն այդ ջրից տուն տարավ՝ որպես օրհնություն: Ավանդության համաձայն ջուրը բուժիչ դեղ է հիվանդների համար:

Սուրբ ծննդյան հաջորդ օրը հիշատակվում է որպես մեռելոց և Ասկերանի սուրբ Աստվածածին եկեղեցում մատուցվեց հոգեհանգստյան կարգ։

Անահիտ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ