Մայիսի 18-ին  կազմակերպվեց լեռնարշավ դեպի Ասկերանի շրջանի Քյաթուկ գյուղը, որտեղով անցել է 4-րդ պաշտպանական շրջանի մարտական ուղին: Արշավին մասնակցում էին Ասկերանի Ն զորամասի ԱՀՏԱ գծով տեղակալ Լալա Բաղդասարյանը, ԱԱՄ Ասկերանի քաղաքային խորհրդի նախագահ Արամ Աղաջանյանը, Ասկերանի ՇԱԻԲ ԲՏՊ բաժանմունքի

պետ Հրանտ Ավանեսյանը, Ասկերանի Էդմոն Բարսեղյանի անվան միջնակարգ դպրոցի զինղեկ Էրիկ Ապրեսյանը, ազատամարտիկներ, զինվորներ, աշակերտներ:

Հասնելով Քյաթուկ գյուղը՝ արշավախումբը ոտքով բարձրացավ մի տեղամաս, որն Արցախյան պատերազմի ժամանակ վեր էր ածվել ճամբարի:

Երիտասարդ սերունդը մեծ հետաքրքրությամբ էր լսում Արցախյան պատերազմի վետերան Ռոբերտ Հակոբջանյանին, ով 1992 թվականին 2-րդ գումարտակի հրամանատարն էր: Հուզմունքով  էին պատված անվեհեր մարտիկի հիշողությունները.

-Այստեղ տեղակայված էին զինանոցը, տանկերը, ճաշարանը: Մարտական գործողությունների պատրաստ խմբերը հավաքվում էին այստեղ, ստանում զենք ու զինամթերք և տեղափոխվում մարտական դիրքեր, որոնք գտնվում էին ճամբարի վերևում: 1992 թվականի հունիսի սկզբից մինչև սեպտեմբերի վերջն այստեղ տեղի են ունեցել շուրջ 7-ից 8 մարտական գործողություններ: Թշնամու համար այս տեղամասը մեծ նշանակություն ուներ, ցանկանում էր անպայման զավթել: Հունիսի առաջին տասնօրյակում զգալիորեն ակտիվացել էին թշնամու գործողությունները ԼՂՀ սահմանագծի ողջ երկայնքով: Ճնշման ծանրության կենտրոնը տեղափոխված էր հատկապես Ասկերանի, Մարտակերտի շրջանների ուղղություններով: Ասկերանի ճակատում թշնամին հարձակվեց Ասկերան ավանի, Խանաբադի ու Նախիջևանիկի ուղղություններով: Հարձակմանը նախորդեց ինտենսիվ հրթիռահրետանային նախապատրաստությունը, կրակի տակ էին պահում Խոջալու-Ասկերան խճուղին, որպեսզի խափանվի շրջկենտրոնի պաշտպաններին օգնություն հասցնելը: Հակառակորդը մարտի էր նետել մեծաթիվ կենդանի ուժ և տեխնիկա: Ուժերն անհավասար էին: Մեր ուժերին հաջողվեց կանգնեցնել թշնամու առաջխաղացումն առաջին և երկրորդ ուղղություններում, սակայն հակառակորդի գերակշիռ ուժերը կարողացան ճեղքել պաշտպանական գիծը և հունիսի 12-ին զավթել Նախիջևանիկ, Սառնաղբյուր, Արանզամին, Փրջամալ և Դահրազ գյուղերը: Այդ մարտերում, Նախիջևանիկի մերձակայքում զոհվեց Յուրի Պողոսյանը, ով հետագայում արժանացավ Հայաստանի ազգային հերոսի կոչմանը:

Հակառակորդը չէր հանգստանում, հաջորդ օրը նրան հաջողվում է գրավել մեր 4-րդ դիրքը: Այդտեղ ես ծանր վիրավորվում եմ, և <<Փրմքե>> կոչվող տեղամասով ինձ տեղափոխում են  Ստեփանակերտ, ապա Երևան: Մեր տղաները դիմադրությունը շարունակում էին երկրորդ բնագծից: Օգնության էին հասել տարբեր վաշտեր և մեզ հաջողվում է անցնել հակահարձակման և հունիսի 13-ին հետ վերցնել այդ պահակակետը:

Մեծ էր այդ մարտերի նշանակությունը և մեզ հաջողվում է հակառակորդին հետ է շպրտել Ասկերան-Ստեփանակերտ բնագծից: Մեր ուժերը կարողանում են ճեղքել հակառակորդի առաջին գիծը և առանց կորուստների ազատագրել Դահրազ գյուղը: Հուլիսի 2-ի երեկոյան ԼՂՀ ԻՊՈՒ ստորաբաժանումները մարտական գործողություններ են սկսում Նախիջևանիկ-Սառնաղբյուր գծի երկայնքով և ժամանակավորապես վերահսկողություն են սահմանում այդ գյուղերի նկատմամբ:

Գումարտակի առաջին վաշտի, առաջին դասակի հրամանատար Արամ Աղաջանյանը շարունակում է ներկայացնել ապագա իրադարձությունները: Նա այնպես էր պատմում, ասես երեկ էր: Այնքա՜ն տպավորիչ էր նրա խոսքը և այնքա՜ն անկեղծ.

-Սեպտեմբերի 3-ն էր: Մարտական կարևոր առաջադրանք էինք ստացել, նպատակը վերոնշյալ գյուղերի անհապաղ ազատագրումն էր: Ողջ գիշեր քայլելով հասել ենք մինչև Նախիջևանիկ գյուղը և հաջորդ օրը կազմակերպված ռազմագործողությամբ ազատագրել ենք այդ գյուղերը՝ ամրապնդելով ԻՊՈՒ դիրքերը Ասկերանի և Մարտունու ՊՇ-ի հարակից ճակատում: Ունեցել ենք ընդամենը 3 թեթև վիրավոր, իսկ թշնամին տվել է 12 զոհ և մեկ գերի:

Քաջ հիշում եմ, որ համարյա երկու ժամ թշնամու տանկը պայքար էր մղում և չէր ցանկանում հանձնվել: Պարզ երևում էր, որ վիրավոր ընկեր ուներ և չէր ուզում թողնել նրան, սակայն, ի վերջո, մեզ հաջողվեց ոչնչացնել տանկը: Ինչ խոսք, հակառակորդին երբեք չպետք է թերագնահատել:

Արամ Աղաջանյանը պատմեց նաև, որ թուրքերի հետ մեր դեմ կռվում էին նաև վարձու ռուսներ: Մարտերից մեկի ժամանակ նրանցից մեկն անզեն մնալով՝ սկսում է աղաչել իրեն կենդանի թողնել: Մեր մարտիկները ստուգելով նրա գրպանները՝ կտրված ականջներ են գտնում, որոնք պետք է թուրքերին ապացուցեին վարձու մարդասպանների ոճրագործությունների մասին: Ինչու պետք է ողջ թողնեին մարդկային կերպարանքով այդ հրեշներին: Այո՛, մեր տղաները տեսել են սարսափելի երևույթներ, անցել են արհավիրքների միջով, կռվել են քաջաբար ու հաղթել ոսոխին:

Իսկ ազատամարտիկ Արմեն Գասպարյանը մեկ առ մեկ հիշելով ճամբարի ամեն մի նշանակալից անկյունը, շեշտեց.

-Սիրելի՛ զինվորներ, աշակերտներ: Այսօր դուք մի տեղանքում եք, որտեղով անցել ու թրծվել են բազմաթիվ հրամանատարներ և հայրենիքի պաշտպաններ՝ Վիտալի Բալասանյան, Սամվել Կարապետյան, Արթուր Հարությունյան, Վիլեն Սաֆարյան, Ռոբերտ Հակոբջանյան և շատ ուրիշներ: Դուք հպարտանալու իրավունք ունեք, որ հետնորդներն եք այդ հզոր մարդկանց: Այսօր այստեղ է և ԱՀ ՊԲ-ի շարքերում  ծառայում է <<Մարտական խաչ>> 2-րդ աստիճանի շքանշանակիր Նելսոն Ղուլյանի / ում բոլորս Կոբրա էինք ասում/ որդին՝ Սասունը: Դուք պետք է իմանաք, որ հերոսների զավակների հետ եք ծառայում և ավելի մեծ պատասխանատվությամբ և միասնական ուժով կատարեք ձեր պարտականությունները:

Համոզված եմ, այս յուրահատուկ արիության դասն իր անջնջելի տպավորությունը կթողնի բոլորիդ մոտ և ավելի կմեծանա ձեր կամքի ուժը, ողջամտությունն ու համերաշխությունը:

Արշավականները բարձրացան նաև մարտական պահակակետերը, տեսան ու համոզվեցին, թե ինչպիսի դժվար և վտանգավոր դիրքեր էին զբաղեցնում մեր տղաները՝ այնտեղից պահպանելով հայկական բնակավայրերը:

Պետք է տեսնել, թե ինչպիսի ուշադրությամբ էին ունկնդրում զինվորներն ու աշակերտները: Նրանք առանձնահատուկ հպարտությամբ էին նայում Արցախյան ազատամարտի մասնակիցներին, ովքեր այսօր հավասարը հավասարի պես իրենց հետ կանգնել են արցախյան այս սուրբ հողում:

Ասկերանի Ն զորամասի ԱՀՏԱ գծով տեղակալ Լալա Բաղդասարյանը կարևորելով օրվա միջոցառումը՝ նշեց.

-Այստեղ են կռվել ձեր հայրերն ու պապերը, կերտել են այս երկիրը, որպեսզի երիտասարդ սերունդը կարողանա ապրել խաղաղ երկնքի տակ: Միաժամանակ դուք եք նրանց գործի շարունակողն ու այս երկրի պաշտպանը:

Հաղթահարելով այս լեռնարշավը՝ մենք տեսանք, թե ինչ փառավոր ուղի է անցել 4-րդ պաշտպանական շրջանը: Հույս ունեմ, որ նմանատիպ արիության դասերը շարունակական կլինեն և այսօրվա սերունդն իր ապուպապերին չի զիջի իր քաջությամբ, խելքով ու պատրաստվածությամբ:

Փա՜ռք այս հողում զոհված բոլոր քաջորդիներին, փա՜ռք մեր խիզախ ազատամարտիկներին:

Քյաթուկի անտառում հնչեց հայկական զուռնան ու դհոլը: Զինվորները հայրենասիրական խրոխտ երգերով թնդացրին երբեմնի մարտական ճամբարը: Նրանց ասմունքը, երգն ու պարը վերջին շեշտադրումը դրեցին օրվա միջոցառմանը, որից, համոզված եմ, երիտասարդ սերունդը անգնահատելի դասեր քաղեց:

Նշենք, որ լեռնարշավին մասնակցել էին նաև տանկային բրիգադի հետախուզական վաշտի զինվորները հետախուզության պետ Սուրեն Մինասյանի գլխավորությամբ: Նրանք կատարել են սանմաքրման աշխատանքներ Քյաթուկի Արցախյան գոյապայքարի և Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհված հայորդիների հիշատակին կանգնեցված հուշարձանների մերձակա տարածքում:

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ